Хынза, анзы хайзы авторпарның упуғзырхос хылиин чӧпсерчеткен дее полар, че аннаң чонның хумартхы сағынызы пайыбас, тыыбас. Ундулбас позырах кӱнінде, 22 июньда 1941 чылда, тиксі чир-суубыс тибіребіскен, кічігдең упуға теере прзй чоныбыс кӧдіріп килген. Парчан чир-суубыс харғаныстығ сӧс пирген:«Пістің кирегібіс сын кирек. Ыырңы унада саптырар. Чиңіс пісти попар!» Олаңай па сӧстер полбаан ол, анда чон иртінчеткен ыырч,ыны унат саларға тідім кӧңнін чарлаан. Чонның андағ кӧңні хайнап килгенін, чонның ӧкпеленізі хайди кӧдірілгенін, чонның ыырңаа хырт кӧрізі хайди ӧскенін позы кӧрген кізі хаңан даа аны ундубас. Тӧреен чир-суу- на сын турыспин, аны ыырчаа садыбысхан на кізі анзын ундир. Андағпар даа, тізең, парох попғаннар. Хайди тидірпер, семьяда кинек тӧридірӧк. Че, ыры- зыбыс тартып, чонның кӧңніне олар хайығ ит полбааннар, чонның аарпастығ ады, ах сағызы паза пӧзік харазии оларның хопында попбаан. Прай чир-суубыснаң хада кӧдіріліп, кӧп аймах нациялығ Хакасия Тӧреен чир-суубысты арачыпирға турыбысхан. Гитпернің Германиязы, пістің арабыс- тағы амыр хоных чӧптезиин сайбап, Совет Союзына чаанаң кірібіскенінеңер правительство искірген соондағы пастағы частаңох сығара военкоматтарзар муңар пічіктер кіргеннер, хайзыларында патриот сағыстығлар постары кӧңнінең чааға парарға сурынғаннар. Хакас автоном облазынаң прай чаа чыллары тузында 62 муңча кізі алай ба пістің обпастьтың попған на пизінңі чуртағңызы чааға парыбысхан. Олар- ның аразында 8 мунңа хакастар полғаннар, хайзыпары чаада пастағызын на арапасханнар, пір муң чарым артиинаң ипчілер паза хыстар парғаннар. Хакасиядаң парған кізілер Совет Армиязының паза Талай-Чаа Флодының кӧп саблығ чардыхтарында паза пірігістерінде чаапасханнар. Кӧзідімге апза, Смоленск паза Москва хыринда 24-ңі армияда, Ленинград хыринда 59-ңы армияда, Стапинградта 308-чі дивизияда, Пирятин хыринда 309-ңы дивизияда паза олардаң даа пасхапарында. Ноо даа орында пістің чааңылар, матырла- рын кӧзідіп , махачы чаапасханнар. Аның ӱчӱн муңар чаа сыйыхтарын апғаннар. Сыйых алғаннарның аразында 23 чааңы Совет Союзының Матыры тіп аарлығ ат апған. Опарның санындапар Ағбан городтаң Болтаев Георгий Семенович, Макаренко Николай Николаевич, Фаготов Владимир Иванович; Асхыстаң Чебодаев Михаил Иванович; Боградтаң Замиралов Павел Васильевич; Таштыптаң Зорин Григорий Трофимович, Назаров Александр Максимович; Ағбан пилтірінең Доможаков Михаил Егорович, Орлов Михаил Егорович; Харатастан, Богданов Виктор Иванович, Москалев Николай Касьянович, Рубанов Петр Акимович, Сибиряков Алексей Порфирьевич, Тихонов Василий Гаврилович, Шалимов Алексей Алексеевич, Яковлев Тимофей Алексеевич, Янков Николай Павлович; Шарыповтаң Елисеев Григорий Семенович, Прокопчик Анатолий Павлович; Ширадаң Николаенко Александр Николаевич, Силиц- кий Иван Степанович, Толмачев Алексей Емельянович; Сараладаң Цуканова Мария Никитична. Пістің 9 чир-суғңыбыс Сабпаныс орденнің толдыра кавалерпері пол парған: Ағбан городтаң Семыкин Илья Афанасьевич; Аптайдаң Жаворонков Иван Степанович; Асхыстаң Михалев Василий Павлович, Побызаков Михаил Степанович; Боградтаң Тартынский Андрей Никитович; Таштыптаң Комари- цын Дмитрий Алексеевич; Ағбан пилтірінең Доможаков Митрофан Николаевич; Харатастаң Жульмин Григорий Васильевич; Ширадаң Андрюшев Алексей Семенович. Фронттағы чааңыларға ниме-ноонаң, сағыс-кӧгіснең nip чӧптіг тылның істенңіпері хабасханнар, ыырңының холына ӱр нимеске кір парған чирлердегі совет патриоттары постарының айағ чох хыпыныстарынаң ідӧк оларға хаба- зығ пир турғаннар. Хакасия ыраххы тылдағы чир полған. Че мында даа чааның ізіг тынызы пілдірңең полған: заводтарда, фабрикаларда паза пӱдірігперде, шахтапарда паза рудниктерде, колхозтарда паза совхозтарда, имнег, ӱгре- діг паза культура учреждениелерінде, уйғу-чадын паза тынағ пілбин, майых- ханңа тоғынарға киліскен; пеер чаа парчатхан кидеркі ле чирлердең нимес, че ідӧк Ыраххы Востоктаң кӧзірчеткен предприятиелерні, учреждениеперні, 8
RkJQdWJsaXNoZXIy MTE4NDIw