Хынза, анзы хайзы авторларның улуғзырхос хыпиин чӧпсерчеткен дее полар, че аннаң чонның хумартхы сағынызы пайыбас, тыыбас. Ундулбас позырах кӱнінде, 22 июньда 1941 чылда, тиксі чир-суубыс тибіребіскен, кічігдең улуға теере прай чоныбыс кӧдіріп килген. Парчан чир-суубыс харғаныстығ сӧс пирген:«Пістің кирегібіс сын кирек. Ыырңы унада саптырар. Чиңіс пісти полар!» Олаңай па сӧстер полбаан оп, анда чон иртінчеткен ыырңыны унат саларға тідім кӧңнін чарлаан. Чонның андағ кӧңні хайнап килгенін, чонның ӧкпеленізі хайди кӧдірілгенін, чонның ыырңаа хырт кӧрізі хайди ӧскенін позы кӧрген кізі хаңан даа аны ундубас. Тӧреен чир-суу- на сын турыспин, аны ыырӌаа садыбысхан на кізі анзын ундир. Андағпар даа, тізең, парох полғаннар. Хайди тидірпер, семьяда кинек тӧридірӧк. Че, ыры- зыбыс тартып, чонның кӧңніне опар хайығ ит полбааннар, чонның аарластығ ады, ах сағызы паза пӧзік харазии оларның холында полбаан. Прай чир-суубыснаң хада кӧдіріліп, кӧп аймах нациялығ Хакасия Тӧреен чир-суубысты арачылирға турыбысхан. Гитпернің Германиязы, пістің арабыс- тағы амыр хоных чӧптезиин сайбап, Совет Союзына чаанаң кірібіскенінеңер правительство искірген соондағы пастағы частаңох сығара военкоматтарзар муңар пічіктер кіргеннер , хайзыларында патриот сағыстығлар постары кӧңнінең чааға парарға сурынғаннар. Хакас автоном облазынаң прай чаа чыллары тузында 62 муңңа кізі апай ба пістің областьтың полған на пизінңі чуртағӌызы чааға парыбысхан. Олар- ның аразында 8 мунңа хакастар полғаннар, хайзыпары чаада пастағызын на араласханнар, пір муң чарым артиинаң ипчіпер паза хыстар парғаннар. Хакасиядаң парған кізіпер Совет Армиязының паза Талай-Чаа Фподының кӧп саблығ чардыхтарында паза пірігістерінде чааласханнар. Кӧзідімге апза, Смоленск паза Москва хыринда 24-ңі армияда, Ленинград хыринда 59-ңы армияда, Сталинградта 308-ңі дивизияда, Пирятин хыринда 309-ңы дивизияда паза олардаң даа пасхаларында. Ноо даа орында пістің чааңыпар, матырла- рын кӧз ід іп , махачы чааласханнар. Аның ӱчӱн муңар чаа сыйыхтарын апғаннар. Сыйых алғаннарның аразында 23 чааны Совет Союзының Матыры тіп аарлығ ат апған. Оларның санындалар Ағбан городтаң Болтаев Георгий Семенович, Макаренко Николай Николаевич, Фаготов Владимир Иванович; Асхыстаң Чебодаев Михаил Иванович; Боградтаң Замиралов Павел Васильевич; Таштыптаң Зорин Григорий Трофимович, Назаров Александр Максимович; Ағбан пиптірінең Доможаков Михаил Егорович, Орлов Михаил Егорович; Харатастаң Богданов Виктор Иванович, Москалев Николай Касьянович, Рубанов Петр Акимович, Сибиряков Алексей Порфирьевич, Тихонов Василий Гаврилович, Шалимов Алексей Алексеевич, Яковлев Тимофей Алексеевич, Янков Николай Павлович; Шарыповтаң Елисеев Григорий Семенович, Прокопчик Анатолий Павлович; Ширадаң Николаенко Александр Николаевич, Силиц- кий Иван Степанович, Толмачев Алексей Емельянович; Сараладаң Цуканова Мария Никитична. Пістің 9 чир-суғңыбыс Сабланыс орденнің топдыра кавалерпері поп парған: Ағбан городтаң Семыкин Илья Афанасьевич; Алтайдаң Жаворонков Иван Степанович; Асхыстаң Михалев Василий Павлович, Побызаков Михаил Степанович; Боградтаң Тартынский Андрей Никитович; Таштыптаң Комари- цын Дмитрий Алексеевич; Ағбан пилтірінең Доможаков Митрофан Николаевич; Харатастаң Жульмин Григорий Васильевич; Ширадаң Андрюшев Алексей Семенович. Фронттағы чааңыпарға ниме-ноонаң, сағыс-кӧгіснең nip чӧптіг тыпның істенңілері хабасханнар, ыырңының холына ӱр нимеске кір парған чирлердегі совет патриоттары постарының айағ чох хылыныстарынаң ідӧк оларға хаба- зығ пир турғаннар. Хакасия ыраххы тылдағы чир полған. Че мында даа чааның ізіг тынызы пілдірӌең полған: заводтарда, фабрикаларда паза пӱдіріглерде, шахтапарда паза рудниктерде, колхозтарда паза совхозтарда, имнег, ӱгре- діг паза культура учреждениеперінде, уйғу-чадын паза тынағ піпбин, майых- ханңа тоғынарға киліскен; пеер чаа парчатхан кидеркі пе чирпердең нимес, че ідӧк Ыраххы Востоктаң кӧзірчеткен предприятиеперні, учреждениелерні, 10
RkJQdWJsaXNoZXIy MTE4NDIw